بنام خدا
بلوغ مرحله ای مهم از زندگی همه انسانهاست، دوران گذر از کودکی و رسیدن به بزرگسالی ، شاید تعریف بلوغ از دیدگاه زیست‌شناسی ساده تر باشد؛ «فرد بالغ توانایی تولید مثل دارد!» اما هنگامی که در مورد بلوغ صحبت میکنیم دامنه موضوع به بلوغ جسمی، بلوغ جنسی، بلوغ روانی، بلوغ شرعی و … گسترش پیدا میکند. من در این مقاله قصد دارم در مورد بلوغ و تغییرات رفتاری و روانی مطالبی را بیان کنم.
بلوغ روانی، نوعی تکامل در اندیشه و رفتار انسان است که قدرت تشخیص دقیق تر، رفتار خردمندانه‌تر و توانایی پذیرش مسئولیت های اجتماعی را در انسان به وجود می‌آورد، این مرحله معمولا دیرتر از از بلوغ جسمی آغاز میشود و متاسفانه کمتر مورد توجه قرار می گیرد.
دوره بلوغ همواره سرشار از تنش های عاطفی و روانی است . چرا که نوجوان باید از دوران کودکی خود جدا شده و وارد دوران پرمسئولیت و سرنوشت ساز بزرگسالی با تمام هیجانات، سختی ها و مسئولیت های یک بزرگسال شود .
از جمله مهم ترین تغییرات در شرایط روحی، روانی و عاطفی در دوران بلوغ می توان به موارد زیر اشاره کرد .
رشد ذهنی و عقلی:
نوجوانان به مرور می آموزند که در هر موردی چگونه اطلاعات جمع آوری کنند، اطلاعات را طبقه بندی کنند، استدلال کنند و تصمیم بگیرند.
تغییرات در احساسات عاطفی:
- افسردگی: در دوران بلوغ معمولاً فرزندانمان دچار افسردگی میشوند ، موضوعاتی مانند تغییرات ناخوشایند در ظاهر (مثلاً جوش روی صورت!) عدم موفقیت در ارتباطات اجتماعی ، ناراحتی و تاسف از رفتار خودشان با والدین و دوستان و … باعث ایجاد حس افسردگی در آنها میشود.
- پرخاشگری و خشم: نوجوانان در دوره به واسطه تغییرات هورمونی، رفتارهای اطرافیان و خصوصاً والدین با آنها، سلب استقلال و آرامش آنها توسط دیگران، تبیض در رفتار و… پرخاشگر و عصبی میشوند.
- مسایل عاطفی و احساسی: در دوران بلوغ، نوجوانان بگونه ای غیر قابل پیش بینی و گاه متضاد، احساسات و عواطف خود را بروز میدهند ، بقول مرحوم پدر «حال نوجوان مثل هوای بهار است، لحظه‌ای غرّان مثل رعد و چند دقیقه بعد گریان مثل ابر بهاری! »
- اضطراب: نوجوانان در این دوره به واسطه تغییرات جسمی و هورمونی و شرایط دوران گذر از کودکی به بزرگسالی، دچار اضطراب و نگرانی های فراوان میشوند، ترس از تنها ماندن، فقدان عزیزان، ناکامی در تحصیلات، رفتن به سربازی، از دست دادن دوستان و… آنان را مضطرب و نگران میکند.
تغییرات در رفتار اجتماعی:
نوجوانان در این مرحله از زندگی سعی میکنند ارتباطات اجتماعی خود را گسترش دهند، تشکیل گروههای همسالان (بقول خودشان اکیپ)، شرکت در فعالیتهای اجتماعی گروهی (کوهنوردی، بازی های گروهی و…) ، کسب مهارت در کارهای جمعی، تلاش برای کسب محبوبیت و مورد توجه بودن و گرایش به ارتباط با جنس مخالف
علاقه به معنویات و افزایش اعتقادات دینی:
نوجوانان در این مرحله از زندگی، معمولاً به متافیزیک، معنویات و… علاقمند میشوند، پسرانی که هیئتی میشوند، دخترانی که چادری میشوند، علاقمندان به عرفان و صوفیگری و …
اما همه اینها مقدمه بود و برای یادآوری گفته شد،؛ اصل موضوع این است که والدین چه وظیفه‌ای در این دوران گذار برعهده دارند. علیرغم وجود بحران های دوران نوجوانی، مشکلات زیاد نوجوانان در این دوران و اهمیت فراوان این دوران در آینده فرزندانمان، اتفاقآ 80درصد مشکلات با گفتگو حل میشوند.
در مورد گفتگو دوهفته پیش مطلبی نوشتم ، به آن متن باید چند نکته را اضافه کنم :
- سعی کنیم با آنها دوست باشیم ، دوست یعنی کسی که با او راحت حرف میزنیم، از بیان حقایق به او نمیترسیم، به او دروغ نمیگوییم، میدانیم خیرخواه ما است و با او مشورت میکنیم.
- به موقع با او حرف بزنیم ، او باید قبل از بلوغ با این دوران و مسائل آن آشنا شود.
- فرزندانمان همواره نیازمند حمایت ما هستند، این حمایت در هر دوره از زندگی آنها به گونه‌ای است، در دوران نوجوانی آنها نیازمند حمایت عاطفی هستند به آنها بگویید که زیبا هستند، حتماً ثمره تلاش آنها موفقیت است، شما هم این دوران را پشت سر گذاشته اید، آینده آنچنان که آنها تصور میکنند هول انگیز و تاریک نیست و مهمتر اینکه در روزهای سخت در کنار آنها هستید.
- در مقابل رفتار پرخاشگرایانه و عصبی آنها، با آرامش و صبوری با آنها رفتار کنیم، بیاد داشته باشیم بعد از غرش رعد، بارش باران در راه است و همچنین یادمان باشد آنها در دوران بلوغ هستند و ما چون تشخیص دادیم که بالغ شده ایم، ازدواج کردیم و واسطه آمدن آنها به این دنیا شدیم.
- سعی کنیم بدون اینکه حساسیت آنها را تحریک کنیم در مورد دوستانش، اکیپ شان! و… اطلاعات کسب کنید.
- افراد در دوران بلوغ و حتی در تمام زندگی نیازمند خلوت کردن با خودشان هستند، به خلوت او احترام بگذارید، اگر او چند دقیقه تنها در اتاقش بود و کاری نمیکرد، نگویید چرا بیکار نشسته‌ای؟ چرا درس نمیخونی؟ با خواهرت بازی کن و …. ( این موضوع در دوران همه گیری کرونا خیلی شدت گرفته است و کودکان تقریباً ، فقط در دستشویی و حمام چند دقیقه‌ای تنها هستند!)
- تمایل کودکان به مسائل متافیزیکی، معنوی و دینی معمولاٌ در دوران بلوغ افزایش پیدا میکند، با آنها صحبت کنید و آنها را راهنمایی کنید.
- نوجوانان در دوران بلوغ و نوجوانی معمولاً به واسطه تشویق و همراهی گروه همسالان و یا خودنمایی، به سمت رفتارهای نامناسب و خلاف عرف و اخلاق و… کشیده میشوند، رفتارهای مانند استعمال سیگار و قلیان، ولگردی، متلک گویی و.. بهترین روش برای اینکه فرزندانمان گرفتار چنین موضوعاتی نشوند، پیشگیری است، باید قبل از اینکه آنها در چنین شرایطی قرار بگیرند با آنها صحبت کنیم، مقتضی سن و شرایط آنها این است که دوست دارند دیگران را تحت تاثیر قرار دهند و خود را نشان دهند! پس باید به آنها یاد بدهیم که چرا این موضوعات ناراحت کننده و بد است و چگونه خود را خاص، مهم، دوست داشتنی و… نشان دهند. این کار کمی سخت است و فرد با فرد متفاوت ، اینکار نیازمند هم فکری و مشورت شما با آنهاست. اما این حق را به آنها بدهید که خودنمایی کنند. (به یاد دارم وقتی 16 ساله بودم جلد اول فیزیک هالیدی را خریده بودم و همه جا همراهم میبردم! تا همه فکر کنند دانشجو هستم!)
- باید بپذیریم فضای مجازی بر زندگی امروزه ما مسلط شده است، خصوصاً که با همه گیری ویروس کرونا، آموزش رسمی هم در بستر فضای مجازی ارائه میشود. فرزندانمان از طلوع صبح با گوشی هوشمند و تبلت همراهند و منبع عظیم اطلاعات خوب و بد (اینترنت) ، مشغول سرویس دهی به آنها! ، عبور سالم و ایمن از این شرایط، هوشیاری و تلاش مضاعف ما را میطلبد. آموزش و گفتگو ، باید به آنها بیاموزیم که چگونه از این فضا و شرایط به بهترین نوع بهره مند شویم.
با محبت باشید، خیلی از مشکلات با محبت حل میشود
