بنام خدا
در مطلب قبلی، (نظام آموزشی فنلاند)، به نظام آموزشی مبتنی بر پدیده، اشاره کردم، امروز قصد دارم در این مورد بیشتر توضیح دهم.
یادگیری مبتنی بر پدیده[1] چیست؟
یادگیری مبتنی بر پدیده یک رویکرد آموزشی نوین است که بر اساس پرسش دانشجو و حل مسأله با هدایت مربی، طراحی شده است. نه موضوع خاصی تدریس می شود و نه هیچ هدف یادگیری از پیش تعیین شده ای وجود دارد. در عوض، فراگیران با استفاده از اینکه چه موضوعاتی مربوط به مسأله هستند، سؤالات خود را طرح و سپس پاسخ آنها را می‌یابند.
این نوع یادگیری شباهتهایی با یادگیری مبتنی بر پروژه[2] ، یادگیری مبتنی بر مسأله[3] و یادگیری مبتنی بر تحقیق[4] دارد. با این حال تفاوت اساسی این است که موضوع یادگیری مبتنی بر پدیده، باید یک پدیده واقعی و یک رویکرد میان رشته ای داشته باشد و فراگیران برای مطالعه موضوع باید از دیدگاه های مختلف استفاده کنند.
هدف و مزیت یادگیری مبتنی بر پدیده
هدف از یادگیری مبتنی بر پدیده آماده سازی فراگیران برای حل مشکلات در زندگی واقعی است. آنها به جای یادگیری منفعلانه مفاهیم انتزاعی یا غیرمرتبط، یادگیری مبتنی بر پدیده‌ها و استفاده از این روش در حل مشکلات واقعی زندگی را یاد می‌گیرند.
در محیط کار ، هدف این روش می‌تواند، رفع چالش هایی باشد که کارمند یا کارفرما در محیط کار به آن برخورد می‌کنند. این روش علاوه براینکه سبب میشود کارمندان دانش و مهارت های مورد نیاز برای حل مشکلات را کسب کنند، بلکه ارتباط مستقیم و سریع این یافته‌ها با مهارتهای شغلی، از مزیت‌های این فرآیند است.
انتقادی که از روش آموزش سنتی میشود اینست که رویکرد در آن، یادگیری منفعل است. این بدان معنی است که مدرسان، دانش را به فراگیران دیکته می کنند. در نتیجه، فراگیران به جای چگونگی استفاده از دانش در حل مشکلات یا ارائه ایده های جدید، بیشتر روی حفظ روش ارایه شده توسط مربی یا مدرس، متمرکز میشوند. همچنین هیچ فعالیت پویایی، از طرف دانش آموز (یا دانشجو)، وجود ندارد.
همچنین، آموزشهای سنتی علیرغم اینکه نظریه ها و مفاهیم مختلفی را به فراگیران یاد می دهند، اما چون فراگیران، اغلب نمی توانند بین آموخته‌ها و نحوه ارتباط آنها با زندگی واقعی ارتباط برقرار کنند، آموخته ها فاقد معنا و کاربرد بوده و در ذهن مانا نیستند.
منشأ یادگیری مبتنی بر پدیده
یادگیری مبتنی بر پدیده، در سیاستگذاری نوین سیستم آموزشی فنلاند در سال 2016، ریشه دارد. سیستم آموزشی تجدید نظر شده‌ای که از دانشجویان می خواهد که هر سال یک واحد را با رویکرد یادگیری مبتنی بر پدیده، انتخاب کنند و هدف آماده سازی بهتر دانشجویان و دانش آموزان برای زندگی واقعی است.
این رویکرد آموزشی، به دانشجویان و دانش‌آموزان، یاد می دهد که آمادگی بیشتری برای حل مسائل زندگی داشته باشند، و برای حل مسائل، دانش و مهارت های مختلف را به کار گیرند. همچنین آنها می‌آموزند مهارت های مهمی مانند ارتباطات، تفکر انتقادی، روشهای متفاوت حل مسأله و کار گروهی را در زندگی روزمره و حل مسائل به کار گیرند.
این مهارتها همچنین توسط کارفرمایان و بخش آموزش سازمانها بسیار مورد پسند واقع می شوند و به یادگیری مبتنی بر پدیده جذابیتی می دهند که فراتر از مرزهای سیستم آموزشی فنلاند است.
درگیر ساختن کارمندان برای حل مشکلات واقعی، سناریوها و وقایع محل کار، علاوه بر کمک به حل مشکلات، به آنها می‌آموزد، حوزه های مختلف، به هم مرتبط هستند و همچنین باعث درک این موضوع می‌گردد که آموخته‌های ما، در زندگی واقعی کاربردهای فراوان و مفیدی دارند.
یادگیری مبتنی بر پدیده ایده جدیدی نیست. این موضوع ریشه در نظریه یادگیری ساخت‌گرایانه[5] ، نظریه یادگیری ساختاری اجتماعی[6] و همچنین تئوری یادگیری فرهنگی اجتماعی[7] دارد. این نظریه ها پیشنهاد می‌دهند که مناسبترین شرایط برای یادگیری، زمانی ایجاد میشود که دانشجو (یادگیرنده)، بجای یادگیری کلاسیک و غیرفعال، فعالانه دانش و تجربه بیاموزد.
یادگیری مبتنی بر پدیده چگونه کار می کند؟
فرآیند یادگیری مبتنی بر پدیده اینگونه است:
- فراگیران براساس علاقه شخصی (و البته با تائید مربی)، سوالی را مطرح می کنند که مربوط به زندگی واقعی است.
- آنها برای یافتن راه حل، با بررسی و مطالعه موضوع از زوایای مختلف و دیدگاه های متفاوت به تحقیق می‌پردازند.
- مربیان با راهنمایی دانش آموزان برای یادگیری مفاهیم و مهارت های لازم برای حل مسأله ، فرایند را تسهیل می کنند.
- فرگیران راه حل خود را در قالبی تعیین شده، تهیه و ارائه می دهند.
چگونه می توان از یادگیری مبتنی بر پدیده در سازمان استفاده کرد؟
- به جای اینکه به کارمندان بگویید چه چیزهایی یاد بگیرند، از کارمندان بخواهید با مشکل یا سوالی که مربوط به شغل آنها یا عملکرد سازمان است، روبرو شوند.
- هنگامی که کارمند سوالی را که می خواهد به آن پاسخ دهد، انتخاب کرد، باید زمان و منابع لازم برای تحقیق و یادگیری مهارت ها و دانش لازم برای حل مسأله یا سوال در اختیار آنها قرار گیرد. این امکانات، می تواند شامل دسترسی به بستر اینترنتی برای تحقیقات تحت وب، مجوز تحقیقات داخلی، منابع آموزش آنلاین یا مصاحبه باشد.
- کارکنان درگیر یک پروژه یادگیری مبتنی بر پدیده، می توانند مهارت ها و دانش جدیدی را که برای حل مسأله یا سوال به کار گرفته‌اند و یافته های خود را، در قالب توافق مشترک ارائه دهند.
استفاده از این روش به واسطه فواید زیاد آن، در حال حاضر در سازمانهای زیادی استفاده می شود؛ خصوصاٌ اینکه، یادگیری مبتنی بر پدیده می‌تواند با پرورش بینش جدید، پاسخ های تازه ای برای مشکلات قدیمی ارائه دهد.
به نظر می رسد یادگیری مبتنی بر پدیده پاسخی برای نیازهای یادگیری قرن 21 است. به هر حال، ما بیش از هر زمان دیگری به حل کنندگان مسآله، متفکران منتقد و اندیشمندانی که بهتر می‌اندیشند و یافته‌های آنها کاربردی‌تر است، نیازمندیم. ما همچنین به فراگیرانی نیاز داریم که بتوانند خارج از چارچوب سنتی فکر کنند و به مسائل با تصویر کلی، بنگرند.
سوال مهم این است که؛ آیا یادگیری مبتنی بر پدیده برای نیازهای شما مناسب است؟ بیایید نگاهی به نقاط قوت و چالش های این روش آموزشی بیاندازیم، شاید این بررسی به شما کمک کند تصمیم بگیرید که آیا این روش مناسب برای پاسخگویی به نیازهای شما است یا خیر؟
نقاط قوت یادگیری مبتنی بر پدیده
- این روش با مشارکت بیشتر افراد در یادگیری، آموختن دانش و مهارت های جدید را تقویت می کند زیرا فراگیران در تلاشند به سوالاتی پاسخ دهند که شخصاً به موضوع آن، علاقه مند هستند.
- این روش، امکان یادگیری عمیق تر را فراهم می کند، زیرا فراگیران با موضوعات مختلف ارتباط برقرار می کنند و ارتباط عملی دانش با زندگی واقعی را مشاهده می کنند.
- فراگیران، مهارتهای بیشتری در برقراری ارتباط، کار گروهی، تفکر انتقادی و حل مسأله، پیدا می‌کنند.
- فراگیران با مسئولیت پذیری در یادگیری خود، مستقل‌تر می شوند. این امر به ایجاد نیروی کار مستقل‌تر و خودکفا، کمک می کند.
نقاط ضعف یادگیری مبتنی بر پدیده
- اگر هدف یادگیری خاصی وجود دارد که می خواهید یادگیرندگان به آن برسند، پس یادگیری مبتنی بر پدیده ممکن است جوابگو نباشد. هیچ هدف یادگیری تحمیلی در یادگیری مبتنی بر پدیده وجود ندارد زیرا نتایج، در طی فرایند یادگیری، حاصل میشوند.
- منابع و پشتیبانی باید برای فراگیران در دسترس باشد. خصوصاً اینکه بدون مربی (راهنما) ، فراگیران ممکن است در شناسایی و یادگیری مهارت ها و دانش لازم برای تکمیل پروژه با مشکلاتی روبرو شوند.
- ویژگی یادگیری مبتنی بر پدیده، عدم ساختار رسمی آن است. اگر سازمان شما ملزم به داشتن یک ساختار رسمی است که در آن فراگیران باید مهارت یا دانش مورد نیاز خود را کاملاً کلاسیک و با اهداف از پیش تعیین شده، فرا بگیرند، این شکل از یادگیری، ایده‌آل شما نیست.
- اگر بازخورد و ارزیابی، برای سازمان شما مهم است، روش سازمانی شما، با یادگیری مبتنی بر پدیده، که در آن ارزیابی اساساً براساس پیشرفت یادگیرنده است، متناسب نیست.
چگونه می توان یادگیری مبتنی بر پدیده را، برای فراگیران پیاده‌سازی کرد؟
اگر می خواهید ایده های یادگیری مبتنی بر پدیده را در کلاس، سازمان، یا گروه خود بگنجانید، برای شروع این مراحل را دنبال کنید:
- از فراگیران بخواهید “پدیده ای” را از دنیای واقعی انتخاب کنند. این موضوع باید یک زمینه جهانی (فراگیر) داشته باشد و مربوط به مسائل یا وقایع زندگی واقعی باشد.
- یک پرسش تحقیق درباره این موضوع طرح کنید که با “چگونه”، “چرا” یا “چه می شود اگر” شروع شود.
- مفاهیم اساسی مربوط به سوال انتخاب شده توسط فراگیران را شناسایی و آموزش دهید. (برای حل مساله به چه مهارت یا دانشی نیاز خواهند داشت؟)
- اطمینان حاصل کنید زمان کافی برای فراگیران در نظر گرفته شده است تا بتوانند تحقیقات لازم برای حل مسأله را انجام دهند.
- با تنظیم چارچوبی که به راهنمایی دانشجویان در طی فرایند کمک می کند، روند کار را تسهیل کنید.
آینده یادگیری مبتنی بر پدیده
یادگیری مبتنی بر پدیده حتماً فراگیر میشود، زیرا در قرن بیست و یکم ، دانش‌آموزان، دانشجویان، اندیشمندان و کارمندانی موفق‌تر و مفیدتر هستند که می توانند برای حل مسائل و مشکلات، در مورد جوانب موضوع اندیشه کنند، به تنهایی یاد بگیرند و مسائل کوچک و بزرگ زندگی را حل کنند.
علاوه بر این، گسترش ارتباطات، تفکر انتقادی، روشهای متفاوت برای حل مسأله و کار گروهی، مهارت هایی است که با نشستن در کلاس و گوش دادن به یک مربی یا با خواندن و یا تماشای فیلم های یادگیری الکترونیکی نمی‌توان آنها را توسعه داد. این مهارت ها از طریق مشارکت و انجام فعالیت پویا، در فرآیند یادگیری مبتنی بر پدیده میسر میشوند.
[1] Phenomenon-based learning
[2] project-based learning
[3] problem-based learning
[4] inquiry-based learning
[5] Constructivist Learning Theory
[6] socio-constructivist learning theory
[7] sociocultural learning theory